KOŚCIÓŁ MARIACKI - KRAKÓW

Autor :Łukasz Fuczek

w  modelu wraz z makieta kościoła jest też miniatura ołtarza Wita Stwosza w skali 1/200. Model trudny w budowie 22 str  B4 kartonu, do tego stosowna ilości rysunków szablonów i szkieletów .

wysokość  modelu 41 cm  , długośc  60 cm, szerokośc  25 cm

{MARIACKI}

do modelu dostęny jest  zestaw laserowy .
Poniżej wykaz części, które należy nakleić na tekturkę 0,5mm oraz karton 0,2mm w modelu Kościoła Mariackiego:
(0,5mm) - 49a, 62a,
(0,2mm) - 88a, 88b, 89a, 89b, 90a, 90b, 91a, 91b, 92a, 92b, 93a, 93b, 94b, 95b

OPIS BUDOWY

Opis budowy
Uwagi wstępne
Model kościoła Mariackiego został wykonany w skali 1:200. Przedstawia architekturę w teraźniejszym stanie. Model należy do trudnych w budowie, ze względu na znaczną ilość elementów, w tym dużą ilość drobnych elementów. Przeznaczony jest dla modelarzy zaawansowanych, którzy posiadają doświadczenie w ich budowie. Należy stosować się do zasady: "trzy razy przymierz - raz klej". Podczas klejenia, należy zwracać cały czas uwagę na utrzymanie symetrii modelu i poprawne montowanie elementów na podstawie. Należy ściśle stosować się do rysunków montażowych. Elementy wymagające retuszu - należy pomalować po stronie niezadrukowanej oraz na jej krawędzi. W modelu przewidziane są liczne elementy ozdobne. Można posłużyć się różnej średnicy koralikami, które po przyklejeniu we właściwym miejscu należy pomalować zgodnie z sugestią autora (patrz: Szablony do samodzielnego wykonania).
Elementy oznaczone "L" - lewa, "P" - prawa strona. Symbol "nożyczek" - należy wyciąć. Elementy oznaczone ** - nakleić na tekturę 1mm, * - nakleić na tekturę 0,5mm, + - nakleić na karton 0,2mm.
Budowa modelu
Budowę modelu rozpoczynamy od naklejenia na tekturę elementów szkieletu głównej (centralnej) części kościoła. Zgodnie z rys. 3-5 należy wyciąć otwory na wnęki okienne. Cz. 8 należy wkleić do środka szkieletu w celu wzmocnienia konstrukcji. Szkielet został przygotowany w ten sposób, aby poszycie zewnętrzne nie zapadało się do środka. Wszystkie okna wklejamy we właściwej kolejności. Całość oklejamy poszyciem zewnętrznym. Wykonujemy dach - cz. 21, 21a. Aby wzmocnić jego konstrukcję można podkleić go kartonem 0,2mm. Gotowy zespół części przyklejamy we właściwym miejscu. Należy zwrócić szczególną uwagę na poprawność pasowania dachu do głównej konstrukcji. Przyklejamy okienka wentylacyjne - cz. 21b.
Hejnalicę wykonujemy zgodnie z rys. 6-7. Kolejne rysunki ukazują nam szczegóły wieży. Należy na bieżąco korygować poprawność przyklejania poszczególnych pięter wieży.  Przed ich wklejeniem należy powklejać okna w zaznaczonych miejscach. Dach hejnalicy wykonujemy zgodnie z rys. 9-11. Doklejamy elementy ozdobne na szczycie wieży. Gotową przyklejamy w zaznaczonym miejscu pasując ją dokładnie do ścian centralnej części kościoła.
Drugą wieżę wykonujemy zgodnie z rys. 13 i 16. Kolejne rysunki ukazują szczegóły konstrukcji. Dach wieży wykonujemy zgodnie z rys. 15 i 17. Należy dokładnie wymodelować dach i daszki przed sklejeniem w całość - cz. 54, 61, 63. Doklejamy elementy ozdobne na szczycie. Przygotowaną wieżę przyklejamy podobnie jak Hejnalicę. Obie wieże oklejamy gzymsami (Hejnalica - cz. 42-42e, wieża mniejsza - cz. 64 - 64d). Kolejne elementy bocznych budynków wykonujemy zgodnie w rysunkami montażowymi licząc od strony Hejnalicy. Wykonujemy lewą stronę budynków. Całość zamykamy z tyłu kościoła cz. 110. We wszystkich budynkach wykonujemy wnęki okienne i wklejamy okna od strony niezadrukowanej. Dachy budynków starannie przyklejamy w zaznaczonych miejscach zgodnie z rysunkami pomocniczymi.
Filary, kolumny wykonujemy stosując się do poszczególnych rysunków montażowych. Należy zachować ostrożność przy wycinaniu cz. 105 i 107 ze względu na ich delikatny charakter. Balkon boczny wykonujemy zgodnie z rys. 24. Wejście główne wykonujemy zgodnie z rys. 26-27. Jego główną konstrukcję oklejamy poszyciem. Należy zwrócić uwagę na przyklejanie drobnych elementów ozdobnych. Po złączeniu wszystkiego razem - gotowy zespół przyklejamy w zaznaczonym miejscu do podstawy i ściany głównej kościoła.  Gzyms okalający cały kościół cz. 122 i 123 przyklejamy w oznaczonych miejscach w kolejności alfabetycznej.
Model należy polakierować matowym lakierem bezbarwnym w celu zabezpieczenia go przed wpływem zewnętrznych czynników.

HISTORIA

Kościół archiprezbiterialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zwany także kościołem Mariackim –  to jeden z największych i najważniejszych, po Katedrze Wawelskiej, kościołów Krakowa, od 1962 posiadający tytuł bazyliki mniejszej. Należy do najbardziej znanych zabytków Krakowa i Polski.
Jest kościołem gotyckim, budowanym w XIV i XV wieku. Położony jest przy północno-wschodnim narożniku Rynku Głównego, na Placu Mariackim. Kościół znajduje się na trasie Małopolskiej Drogi św. Jakuba z Sandomierza do Tyńca.
Według Jana Długosza pierwszy murowany kościół w stylu romańskim został ufundowany przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża w latach 1221-1222 na miejscu pierwotnej drewnianej świątyni. Wkrótce jednak budowlę zniszczono podczas najazdów tatarskich.
W latach 1290-1300 wzniesiono, częściowo na poprzednich fundamentach, wczesnogotycki kościół halowy, który konsekrowano około roku 1320-1321. Prace jednak kontynuowane były jeszcze w trzeciej dekadzie czternastego stulecia.
W latach 1355-1365, dzięki fundacji Mikołaja Wierzynka (mieszczanina krakowskiego i stolnika sandomierskiego), wzniesiono obecne prezbiterium.
Z kolei w latach 1392-1397 polecono mistrzowi Mikołajowi Wernerowi lepsze doświetlenie kościoła. Budowniczy obniżył mury naw bocznych, a w magistralnych wprowadził duże otwory okienne. W ten sposób halowy układ świątyni zmienił się na bazylikowy.
W 1443 (lub 1442) roku miało miejsce silne trzęsienie ziemi, które spowodowało runięcie sklepienia świątyni.
W pierwszej połowie XV wieku dobudowano kaplice boczne. Większość z nich była dziełem mistrza Franciszka Wiechonia z Kleparza. W tym też czasie podwyższona została wieża północna, przystosowana do pełnienia funkcji strażnicy miejskiej. W 1478 cieśla Matias Heringkan pokrył wieże hełmem. Na nim, w 1666, umieszczono złoconą koronę.
W końcu XV wieku świątynia Mariacka wzbogaciła się o arcydzieło rzeźbiarskie późnego gotyku – Ołtarz Wielki – dzieło Wita Stwosza.
W XVIII wieku, na polecenie archiprezbitera Jacka Augusta Łopackiego, wnętrze gruntownie przerobiono w stylu późnego baroku. Autorem tych prac był Francesco Placidi. Wymieniono wtedy 26 ołtarzy, sprzęt, wyposażenie, ławy, obrazy, a ściany ozdobiono polichromią pędzla Andrzeja Radwańskiego. Z tego okresu pochodzi również późnobarokowa kruchta.
Na początku XIX wieku, w ramach porządkowania miasta, zlikwidowano przykościelny cmentarz. W ten sposób powstał plac Mariacki.
W latach 1887-1891, pod kierunkiem Tadeusza Stryjeńskiego, wprowadzono do wnętrza wystrój neogotycki. Świątynia zyskała nową polichromię projektu i pędzla Jana Matejki, z którym współpracowali: Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer – autorzy witraży w prezbiterium i nad organami głównymi.
Od początku lat 90. XX wieku prowadzone były kompleksowe prace restauracyjne, w wyniku których pokryty brudami prawie całego XX stulecia kościół odzyskał swój wspaniały blask. Ostatnim akcentem remontowym była wymiana pokrycia dachu w 2003.
18 kwietnia 2010 roku w Kościele Mariackim odbyła się uroczystość pogrzebowa tragicznie zmarłych Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego i jego żony Marii, których trumny następnie pochowano w jednej z krypt Katedry na Wawelu.
Obecny kształt nadała kościołowi przebudowa na układ bazylikowy, która miała miejsce w latach 1392-1397.
Fasada świątyni ujęta jest w dwie wieże:
Wieża wyższa, zwana Hejnalicą, ma 82 metrów wysokości. Zbudowana jest na planie kwadratu, gdzie na wysokości dziewiątej kondygnacji przechodzi w ośmiobok, przepruty ostrołukowymi wnękami, mieszczącymi dwie kondygnacje okien. Wieże nakrywa gotycki hełm, będący dziełem mistrza Matiasa Heringkana z 1478. Hełm składa się z ośmiobocznej, zaostrzonej iglicy, otoczonej wieńcem ośmiu niższych wieżyczek. Na iglicy umieszczona została w 1666 złocona korona o średnicy 2,4 m. i wysokości 1,3 m. Z wieży, z wysokości 54 metrów, grany jest co godzinę Hejnał Mariacki. Jest on jednym z symboli Krakowa. U podnóża, od strony północnej, znajduje się prostokątna przybudówka, mieszcząca kamienne schody, prowadzące do wnętrza wieży. Za wejściem na wieżę zwraca uwagę duża, odlana w brązie tablica, przedstawiająca wjazd króla Jana III Sobieskiego. Została ona wykonana na podstawie projektu rzeźbiarza Piusa Welońskiego w 1883 dla uczczenia 200. rocznicy odsieczy wiedeńskiej. Na wieży znajduje się dzwon zegarowy z 1530 (ton uderzeniowy d', średnica 165 cm).
Wieża niższa, o wysokości 69 metrów, przeznaczona jest na dzwonnicę kościelną. Wzniesiona na planie kwadratu, posiada wyraźnie zaznaczony na całej wysokości gzymsami i oknami, podział kondygnacyjny. Na piętrze znajduje się renesansowa kaplica pod wezwaniem Nawrócenia św. Pawła (Kaufmanów). Na zewnątrz obok okna kaplicy, pod trójspadowym daszkiem jest zawieszony dzwonek "za konających", odlany przez Kacpra Koerbera z Wrocławia w 1736. Wieżę nakrywa późnorenesansowy hełm, wykonany w 1592, składający się z eliptycznej kopuły, osadzonej na ośmiobocznym bębnie i zwieńczoną ażurową latarnią. W narożnikach ustawione są cztery mniejsze kopułki na niskich, sześciobocznych podstawach. Zawieszony jest w nim dzwon zegarowy z 1530 (średnica 135 cm), obecnie nieużywany.
W wysmukłych murach prezbiterium znajdują się wydłużone, ostrołukowe okna, ozdobione są motywami roślinnymi, a klucze rzeźbami figuralnymi o tematyce symbolicznej. Równie bogatą dekorację rzeźbiarską prezentuje 21 figur, umieszczonych na konsolach, podtrzymujących gzyms wieńczący mury magistralne budowli. Na ścianie kaplicy pw. św. Jana Nepomucena znajduje się zegar słoneczny wykonany w technice sgraffitowej przez Tadeusza Przypkowskiego w 1954 roku.
Do wnętrza świątyni, od strony frontowej, prowadzi barokowa kruchta. Powstała w latach 1750-1753, według projektu Franciszka Placidiego. Kształt jej jest wzorowany na formie architektonicznej Grobu Chrystusa. Drewniane drzwi ozdobione zostały rzeźbionymi głowami polskich świętych, proroków i apostołów. Wykonał je w 1929 Karol Hukan.
Ponad kruchtą znajduje się wielkie, ostrołukowe okno z witrażami, projektowanymi przez Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego. Dekoracyjny podział okna wykonano w 1891, według koncepcji Jana Matejki.
Przy wejściu do bazyliki, od strony placu Mariackiego, zamontowana jest kuna (tzw. obręcz pokutników), którą zakładano dawniej na głowy szczególnych grzeszników. Obręcz pokutników była zamontowana na takiej wysokości, aby skazany na nią nie mógł ani wyprostować się, ani uklęknąć, co miało tym bardziej uprzykrzyć karę. Przez wieki poziom płyty placu podniósł się i obecnie obręcz znajduje się niewiele ponad ziemią.
Prezbiterium nakryte jest sklepieniem gwieździstym, wykonanym przez majstra Czipsera w 1442. Na zwornikach żeber widnieją herby: Polski, Krakowa oraz biskupa Iwo Odrowąża – fundatora pierwszej świątyni Mariackiej. W przyściennych niszach ustawiono posągi proroków: Jeremiasza, Daniela, Dawida, Ezechiela, Jonasza i Izajasza. Wykonał je w 1891 krakowski rzeźbiarz Zygmunt Langman.
Ściany zdobi polichromia wykonana w latach 1890-1892 przez Jana Matejkę. Przy jej realizacji współpracowało z mistrzem wielu jego uczniów, później znanych i wybitnych malarzy, m.in.: Antoni Gramatyka, Edward Lepszy, Stanisław Bańkiewicz, Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański. Rysunki techniczne wykonał Tomasz Lisiewicz, a roboty pozłotnicze są dziełem Michała Stojakowskiego. Witraże w tej części kościoła są autorstwa Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego i Tadeusza Dmochowskiego.
Po obu stronach prezbiterium ustawiono nakryte baldachimami stalle. Wykonane zostały w 1586, a następnie w 1635 uzupełniono je zapleckami, które Fabian Möller ozdobił płaskorzeźbami ze scenami z życia Chrystusa i Marii. Na stallach prawych przedstawienia: Drzewa Jessego, Narodzin Marii, Ofiarowania Marii, Zaślubin z św. Józefem, Zwiastowania, Nawiedzenia św. Elżbiety oraz Bożego Narodzenia. Na stallach północnych (lewych) znajdują się rzeźby: Obrzezanie, Hołd Trzech Króli, Ofiarowanie Jezusa w świątyni, Pożegnanie z Matką, Zmartwychwstały Chrystus ukazuje się Marii, Wniebowzięcie Matki Boskiej, Koronacja oraz Matka boska z dzieciątkiem w otoczeniu symboli z Litanii Loretańskiej. Na chórku organy 12-głosowe.
Prezbiterium zakończone jest apsydą, którą oddziela od reszty kościoła, wykonana w brązie, balustrada z dwiema ażurowymi bramkami. Uchylne drzwiczki zdobią herby: Krakowa oraz archiprezbiterów kościoła – Klośnik i Prawdzic. Witraże w absydzie pochodzą z lat 1370-1400, a wykonał je mistrz Mikołaj, zwany vitreator de Cracowia. Obejmują one dwa cykle tematyczne: Księgę Genesis według Starego i Nowego Testamentu oraz sceny związane z życiem Jezusa I Marii
Ołtarz główny dedykowany Marii zdobi wielkie późnogotyckie retabulum wykonane w latach 1477-89 przez Wita Stwosza, który jest chef d'oeuvre artysty Krakowa i Norymbergi. Liczący ok. 13 × 13 m. poliptyk, składa się z głównego korpusu-szafy z pełnoplastycznymi rzeźbami tworzącymi dwie sceny – Zaśnięcie i Wniebowzięcie Panny Marii, dwóch par skrzydeł ruchomych i nieruchomych. Kontynuacją głównego wątku jest umieszczona na zwieńczeniu Koronacja NMP w asyście dwóch głównych patronów Polski – świętych Stanisława i Wojciecha. Na skrzydłach bocznych rozmieszczono płaskorzeźbione przedstawienia tworzące dwa cykle z życia Marii i Jezusa Chrystusa. Podstawę tworzy predella z wątkiem Drzewa Jessego
Korpus nawowy tworzy nawa główna z parą naw bocznych do których przylegają kaplice. Korpus składa się z czterech przęseł, wewnątrz nakryty jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym z wyjątkiem wzniesionych później kaplic, których sklepienia mają zróżnicowany układ żeber.
Nawa główna o wysokości 28 metrów nakryta jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Polichromię wykonali w latach 1890-1892 Jan Matejko, Józef Mehoffer i Stanisław Wyspiański, który zaprojektował również witraże.
Nad obiegającym nawę gzymsem umieszczone są drewniane posągi: św. Stefana, św. Kingi, św. Stanisława Kostki, św. Kazimierza, św. Jadwigi Andegaweńskiej, św. Urszuli, św. Jacka, św. Wojciecha, bł. Salomei i bł. Bronisławy. Rzeźby są dziełem Zygmunta Langmana z początku XX wieku.
Przy filarach, dzielących nawę główną od bocznych, znajdują się XVIII-wieczne, późnobarokowe ołtarze. Umieszczono w nich obrazy: Giovanni Battisty Pittoniego, Jakuba Martensa, Hansa Suessa z Kulmbachu, Łukasza Orłowskiego i innych.
Przy głównym wejściu oraz obok ołtarzy znajdują się nakryte baldachimami stalle radnych, ławników, syndyków i możnych rodów krakowskich z XVII wieku. Nawę główną i prezbiterium dzieli, umieszczony na tęczy (projektu Jana Matejki), krucyfiks – dzieło uczniów Wita Stwosza.
Część wschodnia korpusu nawowego mieści kilka dzieł sztuki, m.in. cyborium Jana Marii Padovano oraz kilka ołtarzy. Nad wejściem chór z organami 56-głosowymi opatrzonymi w ozdobną obudowę.4
Po stronie północnej (lewej) znajduje się barokowy ołtarz pw. św. Stanisława (zamykający lewą nawę boczną) z drugiej połowy XVII wieku z rzeźbioną sceną Wskrzeszenia Piotrowina. Wmontowana jest tu gotycka mensa z ok. 1400 z płaskorzeźbną dekoracją.
Drugi barokowy ołtarz, wykonany został w 1725 przez architekta krakowskiego Kacpra Bażankę. W nim znajduje się obraz Zwiastowanie, namalowany w 1740 przez Giovanni Battistę Pittoniego. Na bramce balustrady widnieje dekoracyjny herb Polski.
Naprzeciwko ołtarza znajduje się nagrobek rodziny Celarich, wykonany w 1616 roku. We wnękach ustawiono popiersia fundatorów: Pawła Celariego i jego żony Małgorzaty z Chodorowskiej oraz Andrzeja Celariego z żoną Małgorzatą z Mączyńskich. Na szczycie rzeźby alegoryczne symbolizują Wiarę i Nadzieję.
Po południowej (prawej) stronie znajduje się późnobarokowy ołtarz (zamykający prawą nawę boczną) z 1735, w którym jest kamienny krucyfiks, będący dziełem Wita Stwosza. Sam krucyfiks powstał na przełomie lat 80. i 90. XV wieku na zlecenie królewskiego mincerza Jana Olbrachta – Henryka Slackera. Wizerunek Chrystusa charakteryzuje się naturalizmem i doloryzmem. Artysta silnie podkreślił cierpienie męczeńskiej śmierci, lecz także jej zbawczy, triumfalny aspekt. Jezus ma otwarte oczy skierowane ku osobie modlącej się co może poświadczać dewocyjny charakter tego dzieła. Tło krzyża stanowi srebrna blacha z widokiem Jerozolimy, wykonana w 1723 przez Józefa Ceyplera.
Obok ołtarza znajduje się renesansowe cyborium, zaprojektowane w 1552 przez rzeźbiarza i architekta Jana Marię Padovano, ufundowane przez krakowskich złotników Andrzeja Mastelli i Jerzego Pipana. Bogato rozbudowana architektonicznie, budowla wykonana jest z kamienia piaskowego z dodatkiem wielobarwnych marmurów. Od naw oddziela cyborium tralkowa balustrada i ażurowe bramki, odlane w brązie w 1595 przez Michała Otto, który ozdobił je herbami Polski i Litwy. Jest tu również chórek z zabytkowymi organami.
Naprzeciwko cyborium znajduje się nagrobek rodziny Montelupich (Wilczogórskich), którego pochodzenie należy wiązać z warsztatem postgucciowskim (1600-1603). W środkowej części nagrobka znajdują się rzeźbione w marmurze popiersia fundatorów: Sebastiana Montelupiego i jego żony Urszuli z Bazów oraz Walerego Montelupiego wraz z żoną Heleną z Moreckich. W zwieńczeniu umieszczono kartusze herbowe i alegoryczne postacie: Męstwa, Wstrzemięźliwości oraz Roztropności.
Kaplica św. Antoniego
Dawniej pod wezwaniem św. Stanisława i Sądu Bożego, zwana także Kaplicą Złoczyńców. Tutaj przygotowywano całą noc przestępców skazanych na śmierć, których rankiem wyprowadzano w asyście duchownych na miejsce kaźni. Barokowy ołtarz pochodzi z lat 1741-42; w kaplicy pochowano ks. Szymona Białogórskiego.
Kaplica Loretańska
Wzniesiona pod koniec XVI wieku z fundacji ks. Pawła z Zatora. Mieści się w niej ołtarz z 2 poł. XVIII wieku wykonany wg projektu Franciszka Placidiego z XVI-wiecznym obrazem Madonny z Dzieciątkiem; obraz ubrany jest w srebrną skukienkę z 4 ćwierci XVII wieku. Na ścianach znajdują się epitafia osób z rodu Szembeków.
Kaplica św. Jana Chrzciciela
Wzniesiona została w 1446. Od XVI wieku pozostawała pod opieką możnego rodu Bonerów. Znajdują się tam płyty nagrobne Seweryna Bonera i jego żony Zofii z Betmanów wykonane w warsztacie Piotra Vischera (prawdopodobnie wg projektu Stanisława Samostrzelnika i Piotra Flötnera). Reszta wyposażenia, m.in. nagrobek Krzysztofa Kochanowskiego - starosty małogoskiego, pochodzi z późnego baroku. Ściany zdobi polichromia pędzla Józefa Mehoffera z 1932.
Kaplica św. Wawrzyńca
Zbudowana w latach 1423-41, ufundowana przez Marka Noldenfessera (rajcy krakowskiego). Wyposażenie barokowe z XVIII wieku. Polichromię ścian wykonał Jan Bukowski.
Kaplica św. Michała Archanioła
Ulokowana jest na piętrze nad kruchtą. Powstała w 1443 staraniem Jana Baomgarta; opiekowali się nią kuśnierze. Ołtarz z wizerunkiem Matki Boskiej Różańcowej pochodzi z poł. XVII wieku. Na ścianach polichromia autorstwa Jana Bukowskiego z początku XX wieku.
Kaplica Przemienienia Pańskiego
Ufundowana w 1439 roku przez mieszczanina Jerzego Szwarcza. W kaplicy uwagę zwraca barokowy ołtarz z roku 1747, projektu Franciszka Placidiego. W nim została zastosowana złudzeniowa perspektywa panoramicznie wykonanych skał, do których prowadzą schodki po obu stronach ołtarza. Po prawej stronie epitafium gen. Henryka Ignacego Kamieńskiego poległego w bitwie pod Ostrołęką. Polichromia jest dziełem Jana Bukowskiego. W kaplicy ma miejsce stała adoracja Najświętszego Sakramentu.
Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej
Wcześniej pod wezwaniem św. Aleksego. Zbudowana została w XV wieku i z tego też czasu pochodzi rzeźba Chrystusa, umieszczona w ołtarzu bocznym. W ołtarzu głównym znajduje się kopia obrazu jasnogórskiego z 1638 roku, jednak według tradycji została ona namalowana wg oryginału, którzy przewożono przez Kraków w okresie potopu szwedzkiego. Obraz ten został ukoronowany papieskimi koronami 15 grudnia 1968 roku przez kard. Stefana Wyszyńskiego. Z prawej strony znajduje się spiżowa płyta Erazma Danigiela.
Kaplica św. Łazarza;
Wcześniej pod wezwaniem Matki Boskiej Śnieżnej. Ufundowana ok. 1435 przez Jadwigę z Kuńczów Sebastianową. Barokowy ołtarz z obrazem Wskrzeszenie Łazarza oraz krucyfiks z XVIII wieku.
Kaplica św. Walentego
Zwana także Matki Boskiej Ostrobramskiej. Wzniesiona w 1443 z fundacji Jana Dolnicza. Z tego też roku pochodzi epitafium nagrobne Jana Sebenwirta, najstarsza ze znajdujących się tego typu płyt w kościele Mariackim. W późnobarokowym, murowanym ołtarzu, kopia obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej pędzla Rafała Hadziewicza (pierwsza połowa XIX wieku). Obok okazały pomnik nagrobny Marcina Leśnowolskiego. Polichromię wg projektu Stanisława Wyspiańskiego wykonał w 1898 Antoni Tuch.
Kaplica Aniołów Stróżów (Pernusowska, Męki Pańskiej)
Ulokowana na piętrze nad kruchtą. Znajduje się w niej wykonany prawdopodobnie przez Stanisława Stwosza tryptyk z legendą św. Stanisława.
Kaplica św. Jana Nepomucena
Została wzniesiona w 1435 przez Franciszka Wiechonia z Kleparza. W podziemiach znajdują się groby donatorów kościoła książąt: oświęcimskich, raciborskich, zatorskich oraz Piastów śląskich. Naprzeciw wejścia znajduje się klasycystyczny nagrobek Piotra Dunina - starosty zatorskiego, zmarłego w roku 1788 i jego żony Zofii z Małachowskich. Polichromia ścian jest dziełem Jana Bukowskiego i Włodzimierza Tetmajera i przedstawia historię chrześcijaństwa na ziemiach Słowian.
Zakrystia, wzniesiona w XV wieku, nakrywa sklepienie kolebkowe z lunetami, ozdobione XVIII-wieczną polichromią barokową, pędzla Piotra Franciszka Molitora. Przedstawia ona zwycięstwo wiary chrześcijańskiej. Dekoracja malarska ścian pochodzi z XIX wieku. Wypełniają ją symbole siedmiu sakramentów oraz postacie ojców kościoła, świętych i błogosławionych. Portal barokowy pochodzi z XVII wieku. Wyposażenie głównie barokowe.
Skarbiec kościelny, renesansowy, zbudowany w XVI wieku. Znajdują się tu szafy, komody i ołtarz z ostatniej ćwierci XVII wieku. W skarbcu przechowywane są bogato zdobione naczynia liturgiczne, monstrancje, relikwiarze, kielichy, pateny, puszki, stanowiące arcydzieła złotnictwa europejskiego od XIV do XVIII wieku. Z tego też okresu pochodzi zbiór krzyży ołtarzowych, lichtarzy, kandelabrów oraz innych precjozów kościelnych. Bezcenną wartość posiada kolekcja szat liturgicznych, które odznaczają się bogactwem zdobnictwa, techniką dekoracji, różnorodnością materiału oraz form. Prezentują one rozwój szat liturgicznych od gotyckich do klasycystycznych. Niektóre okazy ze skarbca można podziwiać w Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie.